100-jarig Antoniusorgel verhuist naar Polen

Op 23 en 24 september 2024 is het orgel van de Sint-Antoniuskerk gedemonteerd. Grote orgelpijpen werden verpakt in plastic folie. Kleine pijpjes werden in grote open kisten gelegd. De speeltafel van het orgel werd losgekoppeld. Met een kleine vorkheftruck werden alle kisten en andere zware spullen over de balustrade van het oksaal getild en beneden achter in de kerk opgeslagen.

De demontage stond onder leiding van de heer Ton Nagel. Vier Poolse werklui werkten hier de hele maandag en dinsdag aan.
Dinsdagavond om 20.30 uur waren alle onderdelen in de bestelbus met grote aanhanger geladen.

Ton Nagel is organist maar daarnaast ook orgelbouwer. De laatste tijd is hij echter meer bezig met het demonteren van orgels en ze over te brengen naar Polen dan ze te bouwen.
Het orgel van de Sint-Antoniuskerk krijgt in een kerk in de stad Krakau een tweede leven. Het wordt helemaal opgeknapt. De door houtworm aangetaste onderdelen worden vervangen. Het orgel had alleen een voorfront. Links en rechts stond het orgel tegen de kerkmuren. Daarom moeten op de nieuwe locatie zijwanden en een achterwand worden aangebracht.

Blij dat zo het orgel behouden blijft en weer zijn klanken kan laten horen in een kerk.
Bedroefd dat uit Oosterhout weer historisch erfgoed is verdwenen en niet behouden is voor de Oosterhoutse gemeenschap.

Het Antoniusorgel heeft een lange geschiedenis

Na het gereedkomen van de Sint-Antoniuskerk maakte men bij de vieringen gebruik van een harmonium. Op 14 maart 1924 gaf de toenmalige bisschop van Breda Mgr. Hopmans toestemming om een nieuw orgel bij de firma Vermeulen in Weert aan te schaffen. Kosten fl 6.500,-- [€ 2.954,55]. In november 1924 werd het orgel geplaatst. Het telt 13 registers en meer dan 700 pijpen en is pneumatisch.

In 1970 beschrijft schoolmeester Johan Verhulst in zijn geschiedenisboek "Duizend en Een Bizonderheden uit het Oude Oosterhout" het orgel als "slecht onderhouden".
Op 19 april 1977 schrijft de firma Vermeulen aan de toenmalige pastoor dat het orgel sinds oktober 1971 geen onderhoudsbeurt meer heeft gehad.
In 1987 zijn er plannen om het Antoniusorgel te verplaatsen. Pater Nico Wesselingh OSB van de Sint-Paulusabdij wordt om advies gevraagd. In zijn brief aan het kerkbestuur over het pijporgel in de Antoniuskerk schrijft hij: “Er zijn vuile en slecht klinkende pijpen, de motor maakt lawaai, er zit houtworm in.” Het verplaatsen van het orgel raadt hij ten sterkste af. Bovendien is er zo’n 15 jaar geen onderhoud gepleegd.
Er is dus in de loop der jaren slordig omgesprongen met het orgel in de Sint Antoniuskerk.

In 1998 bestaat de Antoniuskerk 90 jaar en pastoraal werker Jos Zwetsloot wil het orgel in zijn oude glorie herstellen. Maar wie gaat dat doen en waar komt het geld vandaan? Vrijwilligers aan het orgel laten werken wordt door kenners afgeraden.
Toch wordt er iemand gevonden die het onmogelijke karwei wil aanpakken: de heer Piet Lentz.
Alle houtworm wordt door hem bestreden door de houten “windkasten” precies na te maken of door alle gaatjes met een injectienaald in te spuiten. De honderden loden luchtpijpjes die door het orgel lopen worden door hem, voor zover nodig, vervangen of gerepareerd. Honderden leertjes heeft hij uit koeienhuid gesneden en vervangen.
Pas toen de nieuwe motor was geplaatst konden de pijpen worden gestemd. Daarvoor werd de firma Vermeulen ingeschakeld.
Op 21 juni 1998, bij de viering van het 90-jarig bestaan van de parochie, werd het orgel weer bespeeld.
Er zijn vele plannen om het Antoniusorgel meer te gaan gebruiken. Regelmatig het orgel bespelen tijdens de vieringen. Tweemaal per jaar een orgelconcert verzorgen. Maar langzaamaan verzanden de mooie plannen. De koren vinden het bovendien bezwaarlijk om telkens de trap naar het oksaal te nemen. Ook het plan om de glas-in-loodramen, die zich achter het orgel bevinden, af te schermen met kunstglas om zo het orgel te vrijwaren van wind en vuil komt niet tot uitvoering.
Sinds de sluiting van de Antoniuskerk eind 2016 werd de kerk niet meer verwarmd. Er kwam veel vocht in de kerk door de expositie van de zandsculpturen.

De pas aangestelde stadsorganist van de gemeente Oosterhout Jan Willems heeft twee keer een bezoek gebracht aan het Antoniusorgel. Maar het kostenplaatje voor het orgel is groot.
Toch zou het teleurstellend zijn als het bijna 100-jarige orgel niet bewaard zou blijven voor Oosterhout. Dan verdwijnt er weer een stukje cultuurhistorie uit Oosterhout.

Gat gedicht

Begin november 2023 was van het middelste glas-in-loodraam boven de hoofdingang van de Sint-Antoniuskerk een gedeelte naar binnen geblazen door de krachtige stormwind.
Via de opening hadden regen en wind vrij spel op het daarachter staande orgel dat bijna 100 jaar oud is.
Op vrijdagmorgen 15 december hebben twee onverschrokken vrijwilligers van de Catharinaparochie het gat met een zeildoek dichtgemaakt. Zij maakten daarbij gebruik van een hoogwerker. Het Antoniusorgel heeft nu geen last meer van regen en wind.

De Sint-Antoniuskerk is een gemeentelijk monument en staat momenteel in de verkoop bij makelaar Van de Water uit Oosterhout.

Alles van waarde is weerloos

Dat geldt zeker voor de Oosterhoutse Sint-Antoniuskerk. Een gemeentelijk monument ontworpen door architect Dr. Pierre Cuypers, die ook bekend is geworden als schepper van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Sinds de kerk eind 2016 is gesloten, en niet meer wordt gebruikt waarvoor hij is gebouwd, gaat het in rap tempo bergafwaarts met de bouwkundige staat van de kerk. Zowel aan de buiten- als aan de binnenkant is dat goed te zien.

In ’t KruispunT van 8 mei 2020 werd al kort melding gemaakt van stormschade. Een gedeelte van het rechterraam boven de hoofdingang werd door de stormwind naar binnen geblazen.
Het kerkbestuur heeft inmiddels stappen ondernomen om te komen tot restauratie van het kerkraamgedeelte.

In de vergadering van de Oosterhoutse gemeenteraad zijn vragen gesteld over de kerken in Oosterhout. De Antoniuskerk werd met name genoemd.

Laten we zuinig zijn op ons kerkelijk erfgoed want wat niet wordt onderhouden daalt in [geld]waarde.

Laatste deel renovatie Antoniushuis ‘De Vinder’
Na het stucwerk bleef er nog een grote klus over: het leggen van nieuw marmoleum. Dat betekende wel dat de hele Vinder leeggemaakt moest worden. Met veel man- en vrouwkracht is alles wat in ‘De Vinder’ staat overgebracht naar de kerk. Daar is ruimte genoeg. Tegelijkertijd hebben drie dames de muren van de vergaderkamers opnieuw geschilderd, zodat die er ook weer netjes uitzien.
Deze week is de aannemer begonnen met de voorbereiding van het leggen van een nieuwe vloer. Eerst moet de oude eruit, dan wordt alles geëgaliseerd. Daarna wordt gestart met het leggen van de nieuwe vloer, eerst in de kerkzaal, daarna de hal en het secretariaat en daarna de rest.
Vervolgens kan het overbrengen van de spullen uit de kerk naar ‘De Vinder’ beginnen. Eerst worden de kasten opnieuw opgebouwd. Daarna komen alle spullen terug. Dat gebeurt in het tijdvak van 1 tot en met 10 oktober 2020.

Jong geleerd, is oud gedaan

Er is de laatste tijd al veel geschreven over de renovatie van Antoniushuis ‘De Vinder’. Het hele gebouw moest worden leeggeruimd, alle wanden gesausd, deuren geverfd, marmoleum gelegd en daarna moesten alle spullen van de kerk weer terug ‘De Vinder’ in.
Daarbij hebben vele vrijwilligers geholpen. Door al die drukte hebben we deze jonge vrijwilliger [zie foto] letterlijk over het hoofd gezet. Begrijpelijk maar niet goed te praten. Daarom Aaron bij dezen: Bedankt voor al je hulp! We hopen dat, als het weer nodig is, jij ook weer van de partij zult zijn.

De herinrichting van De Vinder
Als de grote schoonmaak van de grote zaal van De Vinder gereed is, kan gestart worden met de herinrichting van de Vinder. Een aantal zaken zijn technisch van aard, andere dingen hebben met de inhoud van de herinrichting te maken.

Het gordijn dat eerst aan de lange kant van De Vinder hing, komt terug achter het altaar. Dat is van belang voor de akoestiek van de ruimte. De ruimte heeft nu een enorme galm, wat erg hinderlijk is. Met dat gordijn kan dat opgelost worden. Het gordijn komt wel lager te hangen: de ramen aan de bovenkant blijven vrij, waardoor er meer daglicht binnen kan komen.
Ook de geluidsinstallatie wordt aangepast. Tussen de bovenramen zitten grote houten vlakken. Daar worden de geluidsboxen op geïnstalleerd. Daardoor verdwijnen ook de draden uit het zicht, want die komen nu buiten het zicht. De versterker komt in de hoek achter het altaar te staan en blokkeert dus niet meer de nooduitgang. In overleg met een aantal gastvrouwen wordt de rest van de aankleding geregeld.

Het opknappen gaat verder!
Al is De Vinder al een tijdje gesloten, de werkzaamheden om De Vinder op te knappen gaan gewoon door. Allereerst is de verlichting aangepast. De firma Rombouts heeft de verlichting in de vergaderruimten aangepast en bij het secretariaat. Overal is ledverlichting aangebracht om zo duurzaam mogelijk gebruik te maken van de energie.
In de grote zaal is de verlichting ook veranderd: de tl-verlichting is ook daar vervangen door ledverlichting, maar daar kun je de buizen niet meer zien, omdat aan de onderkant een mat scherm is aangebracht. Boven het altaar zijn drie spotjes aangebracht, zodat de voorganger beter licht heeft.
Na de verlichting is de stukadoor aan het werk gegaan. Eerst zijn alle spullen van de grote zaal in het midden geplaatst of verhuisd naar een andere ruimte. Op vrijdag is stukadoorsbedrijf Kieboom begonnen met het voorbehandelen van alle wanden. Op zaterdag 2 mei 2020 zijn alle wanden opnieuw gestuukt. Alles ziet er weer prima uit. Als de muren droog zijn, kan gestart worden met schoonmaken. Daarna wordt alles opnieuw ingericht.

Het dak is dicht! Nu gaan we verder!
De dakdekker heeft ervoor gezorgd dat het dak van ‘De Vinder’ weer heel is. Nu kan de aannemer weer verder. Wat gaat er allemaal gebeuren?
Allereerst wordt het hout aan de buitenkant vervangen. Dat is hard nodig, want het is helemaal verrot. Begin januari 2020 wordt het houtwerk vervangen. Dat zal ongeveer een week duren.

Intussen wordt er een plan gemaakt voor het repareren van het stucwerk binnen. Dat zal ruimte voor ruimte gebeuren. Hiervoor wordt in overleg met het secretariaat een plan opgesteld, want de activiteiten moeten door kunnen gaan. Iedere keer wordt een ruimte leeggehaald, zodat de stukadoor zijn werk kan doen. Als het stucwerk helemaal droog is, kunnen de wanden gesausd worden. Waar dat kan, willen we dat zelf doen. Dat spaart veel geld uit.

Als de wanden klaar zijn, kan de nieuwe vloerbedekking erin. Dan is het belangrijkste werk gedaan. Tussendoor worden de verlichting en de noodverlichting aangebracht. Dus na Nieuwjaar voldoende activiteit buiten en binnen in Antoniushuis ‘De Vinder’ naast de gebruikelijke wekelijkse bijeenkomsten.